روغن موتور یکی از مهم‌ترین بخش‌های عملکردی خودرو است که وظیفه روانکاری، کاهش اصطکاک و خنک‌کنندگی قطعات داخلی موتور را بر عهده دارد. اما اگر این روغن دچار نشتی شود، عملکرد موتور مختل شده و حتی می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود. نشت روغن می‌تواند ناشی از فرسودگی قطعات، خرابی آب‌بندی‌ها، ضربه به کارتل روغن و یا استفاده از روغن نامناسب باشد.
اما روغن‌ریزی خودرو چه علائمی دارد؟ چگونه می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد؟ و در صورت مشاهده نشتی، بهترین راهکار چیست؟ در این مقاله به بررسی علائم روغن‌ریزی، دلایل اصلی آن و روش‌های پیشگیری و رفع این مشکل خواهیم پرداخت.
علائم روغن‌ریزی خودرو؛ چگونه بفهمیم که خودرو دچار نشتی روغن شده است؟
روغن‌ریزی خودرو معمولاً به‌صورت تدریجی رخ می‌دهد و ممکن است تا زمانی که مشکل جدی نشده، متوجه آن نشوید. اگر نشتی روغن به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند باعث کاهش سطح روغن، افزایش اصطکاک در موتور، آسیب به قطعات داخلی و در نهایت خرابی کامل موتور شود.
در این بخش، مهم‌ترین علائم روغن‌ریزی را بررسی می‌کنیم تا در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها، بتوانید سریع‌تر مشکل را شناسایی و برطرف کنید.
۱. مشاهده لکه‌های روغن زیر خودرو
یکی از واضح‌ترین نشانه‌های روغن‌ریزی، مشاهده لکه‌های روغن روی زمین، مخصوصاً بعد از پارک طولانی‌مدت خودرو است. این لکه‌ها معمولاً چرب و لغزنده هستند و رنگ آن‌ها بسته به نوع روغن موتور، می‌تواند قهوه‌ای روشن، کهربایی یا تیره باشد.
چگونه تشخیص دهیم که این لکه از نشتی روغن موتور است؟
✔ روغن موتور: چرب و معمولاً قهوه‌ای یا سیاه‌رنگ است. اگر لکه‌ای با این مشخصات مشاهده کردید، احتمالاً خودرو دچار نشت روغن موتور شده است.
✔ روغن گیربکس: قرمز یا صورتی روشن است و در قسمت میانی خودرو، نزدیک گیربکس نشت می‌کند.
✔ ضدیخ یا مایع خنک‌کننده: سبز، نارنجی یا زرد است و معمولاً از رادیاتور یا شیلنگ‌های سیستم خنک‌کننده نشت می‌کند.
✔ مایع ترمز: زرد یا قهوه‌ای روشن است و معمولاً در نزدیکی چرخ‌ها یا زیر پدال ترمز دیده می‌شود.
نکته مهم: اگر هنگام حرکت، نشت روغن روی سطح زمین دیده نمی‌شود اما بعد از پارک خودرو، لکه‌های روغن مشاهده می‌شود، ممکن است نشتی جزئی و ناشی از خرابی کاسه نمد یا واشرها باشد.
۲. کاهش سطح روغن موتور در بازه‌های زمانی کوتاه
اگر سطح روغن موتور در مدت‌زمان کوتاهی کاهش پیدا کند، اما نشتی واضحی روی زمین وجود نداشته باشد، احتمالاً روغن در بخش‌های داخلی موتور نشت می‌کند.
۳. دود کردن موتور و بوی روغن سوخته
یکی از نشانه‌های روغن‌ریزی، مشاهده دود سفید یا خاکستری از محفظه موتور و بوی سوختگی روغن است. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می‌دهد که روغن نشت‌کرده روی سطح داغ موتور، اگزوز یا منیفولد می‌ریزد و شروع به سوختن می‌کند.
اگر هنگام رانندگی متوجه بوی روغن سوخته شدید، حتماً محفظه موتور را بررسی کنید، زیرا ممکن است نشتی روغن باعث آسیب به سیم‌کشی و سایر قطعات حساس شود.
۴. کاهش عملکرد موتور و افزایش مصرف سوخت
اگر نشتی روغن باعث کاهش فشار روغن در موتور شود، اصطکاک بین قطعات داخلی موتور افزایش یافته و عملکرد آن کاهش می‌یابد.
نکته مهم: کاهش عملکرد موتور می‌تواند به‌مرورزمان باعث آسیب‌های جدی به قطعات حیاتی مانند میل‌لنگ و یاتاقان‌ها شود. بنابراین، اگر متوجه افت عملکرد موتور همراه با کاهش سطح روغن شدید، باید سریعاً به مکانیک مراجعه کنید.
۵. روشن شدن چراغ هشدار روغن روی داشبورد
چراغ هشدار روغن یکی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده مشکلات مربوط به سیستم روغن‌کاری خودرو است. اگر این چراغ روشن شود، به این معناست که یا سطح روغن کم شده، فشار روغن کاهش یافته، یا نشتی روغن وجود دارد.
۶. چرب شدن قطعات موتور یا مشاهده روغن روی کابل‌ها و شیلنگ‌ها
در برخی موارد، نشتی روغن ممکن است روی کابل‌ها، شیلنگ‌ها و قسمت‌های مختلف محفظه موتور پخش شود. این موضوع معمولاً به دلیل نشتی از درب سوپاپ، واشر سرسیلندر یا شلنگ‌های روغن موتور رخ می‌دهد.
روش بررسی:
- اگر هنگام بررسی موتور، قطعات داخلی چرب یا روغنی به نظر می‌رسند، احتمال نشتی وجود دارد.
- استفاده از یک دستمال تمیز برای پاک کردن بخش‌های مختلف موتور می‌تواند به شناسایی منبع نشتی کمک کند.
نکته مهم: روغن ریخته‌شده روی کابل‌ها و قطعات الکتریکی می‌تواند باعث اتصالی و مشکلات برقی در خودرو شود، بنابراین این موضوع را جدی بگیرید.
دلایل اصلی روغن‌ریزی در خودرو
۱. خرابی یا پارگی واشر درب سوپاپ
واشر درب سوپاپ مسئول جلوگیری از نشت روغن در قسمت بالای موتور است.
✔ در اثر فرسودگی یا گرمای زیاد، این واشر ممکن است خشک شده و دچار ترک شود.
✔ اگر روغن در قسمت بالایی موتور و اطراف درب سوپاپ مشاهده شود، احتمالاً این قطعه نیاز به تعویض دارد.
۲. نشتی از کاسه نمد میل‌لنگ یا میل سوپاپ
کاسه نمدها قطعات لاستیکی کوچکی هستند که وظیفه آب‌بندی میل‌لنگ و میل سوپاپ را بر عهده دارند.
✔ در صورت فرسوده شدن یا پاره شدن، روغن از این بخش‌ها خارج می‌شود.
✔ معمولاً نشتی از کاسه نمدها در بخش‌های پایینی موتور دیده می‌شود.
۳. خرابی یا شل شدن پیچ کارتل روغن
کارتل روغن مخزنی در پایین موتور است که روغن را در خود نگه می‌دارد.
✔ اگر پیچ تخلیه روغن هنگام تعویض روغن به‌درستی سفت نشده باشد یا رزوه‌های آن خراب شده باشند، ممکن است روغن نشت کند.
۴. نشتی روغن از فیلتر روغن
در هنگام تعویض روغن موتور، اگر فیلتر روغن به درستی نصب نشود، ممکن است روغن از اطراف آن نشت کند.
✔ در هر تعویض روغن، فیلتر را بررسی کنید و در صورت وجود نشتی، آن را مجدداً محکم کنید.
۵. ترک یا سوراخ شدن کارتل روغن
کارتل روغن ممکن است در اثر ضربه به اجسام سخت (مانند سرعت‌گیرها، سنگ‌های جاده‌ای یا جدول‌های کنار خیابان) ترک بخورد یا سوراخ شود.
✔ در این صورت، روغن به‌سرعت تخلیه می‌شود و خطر آسیب جدی به موتور وجود دارد.
راهکارهای جلوگیری از روغن‌ریزی در خودرو
۱. بررسی منظم سطح روغن موتور
✔ حداقل هر دوهفته یک‌بار سطح روغن موتور را بررسی کنید تا از کاهش غیرعادی آن مطلع شوید.
۲. استفاده از روغن موتور استاندارد و توصیه‌شده
✔ روغن‌های موتور بی‌کیفیت می‌توانند به قطعات لاستیکی مانند واشرها آسیب برسانند و باعث نشتی شوند.
۳. تعویض به‌موقع فیلتر روغن و پیچ کارتل
✔ در هر تعویض روغن، فیلتر روغن و پیچ کارتل را بررسی کنید تا از نشتی جلوگیری شود.
راهکارهای رفع روغن‌ریزی خودرو
رفع روغن‌ریزی خودرو بسته به علت نشتی، نیازمند روش‌های مختلفی است. برخی از این روش‌ها را می‌توان بدون نیاز به تعمیرات اساسی انجام داد، درحالی‌که برخی دیگر نیازمند تعویض قطعات آسیب‌دیده و مراجعه به مکانیک متخصص هستند. در ادامه، بهترین راهکارهای رفع روغن‌ریزی خودرو را بررسی می‌کنیم.
۱. استفاده از مکمل‌های آب‌بندی روغن؛ راهکاری موقتی برای نشتی‌های جزئی
اگر نشتی روغن جزئی باشد و از قسمت‌هایی مانند واشرها یا کاسه نمدها رخ دهد، استفاده از مکمل‌های مخصوص آب‌بندی روغن می‌تواند تا حدی این مشکل را برطرف کند.
مکمل‌های آب‌بندی روغن چگونه کار می‌کنند؟
- این مکمل‌ها حاوی موادی هستند که منافذ و نشتی‌های ریز را مسدود کرده و باعث آب‌بندی بهتر موتور می‌شوند.
- در برخی موارد، این مکمل‌ها باعث بهبود خاصیت ارتجاعی واشرها و کاسه نمدها شده و نشتی را کاهش می‌دهند.
- برای خودروهای قدیمی‌تر که نشتی روغن آن‌ها به دلیل فرسودگی طبیعی قطعات است، این مکمل‌ها می‌توانند گزینه‌ای کم‌هزینه و موقتی باشند.
نکات مهم:
✔ این مکمل‌ها فقط برای نشتی‌های جزئی کاربرد دارند و نمی‌توانند نشتی‌های بزرگ یا خرابی‌های جدی را برطرف کنند.
✔ استفاده بیش‌ازحد از این مکمل‌ها می‌تواند باعث گرفتگی مجاری روغن شود. بنابراین، تنها در شرایط ضروری از آن‌ها استفاده کنید.
۲. تعویض یا ترمیم واشر درب سوپاپ و سرسیلندر
واشر درب سوپاپ و سرسیلندر از قطعاتی هستند که با گذشت زمان و در اثر گرمای موتور، خشک شده و ترک می‌خورند. این موضوع باعث می‌شود که روغن از قسمت بالایی موتور نشت کند.
راهکار رفع نشتی:
✔ تعویض واشر درب سوپاپ: این کار نسبتاً ساده است و در بسیاری از خودروها می‌توان در کمتر از یک ساعت این واشر را تعویض کرد.
✔ تعویض واشر سرسیلندر: اگر روغن‌ریزی از قسمت واشر سرسیلندر باشد، مشکل جدی‌تر است و نیاز به باز کردن موتور دارد. این کار باید توسط مکانیک حرفه‌ای انجام شود.
نکات مهم:
✔ در هر تعویض واشر، از نوع باکیفیت و مقاوم در برابر حرارت استفاده کنید تا عمر آن طولانی‌تر باشد.
✔ در صورت تعویض واشر درب سوپاپ، حتماً پیچ‌های آن را با گشتاور استاندارد سفت کنید تا از نشتی مجدد جلوگیری شود.
۳. بررسی و تعویض فیلتر روغن در صورت نشتی
یکی از دلایل رایج نشتی روغن، نصب نادرست فیلتر روغن یا استفاده از فیلتر بی‌کیفیت است. اگر فیلتر روغن به‌درستی در جای خود بسته نشود یا نشتی داشته باشد، روغن ممکن است از اطراف آن خارج شود.
راهکار رفع نشتی فیلتر روغن:
✔ فیلتر روغن را بررسی کنید و مطمئن شوید که به‌درستی بسته شده است.
✔ در هر تعویض روغن، فیلتر روغن را نیز عوض کنید تا از نشتی احتمالی جلوگیری شود.
✔ از فیلتر روغن‌های باکیفیت و استاندارد استفاده کنید، زیرا برخی فیلترهای ارزان‌قیمت ممکن است باعث نشتی شوند.
نکات مهم:
✔ اگر فیلتر روغن جدید به‌درستی نصب نشده باشد، ممکن است نشتی ایجاد شود. در هنگام نصب، مقدار کمی روغن موتور روی لاستیک آب‌بندی فیلتر بمالید تا بهتر در جای خود قرار گیرد.
۴. تعویض یا تعمیر کاسه نمدهای فرسوده
کاسه نمدها نقش مهمی در جلوگیری از نشت روغن در قسمت‌هایی مانند میل‌لنگ و میل سوپاپ دارند. با گذشت زمان، این قطعات ممکن است خشک شده، پاره شوند یا خاصیت آب‌بندی خود را از دست بدهند.
راهکار رفع نشتی کاسه نمد
✔ اگر نشتی از قسمت میل‌لنگ یا میل سوپاپ باشد، احتمالاً مشکل از کاسه نمد است و باید تعویض شود.
✔ در هر سرویس دوره‌ای، وضعیت کاسه نمدها را بررسی کنید تا در صورت نیاز، قبل از ایجاد نشتی شدید، تعویض شوند.
نکات مهم:
✔ تعویض کاسه نمد نیاز به مهارت فنی دارد، بنابراین بهتر است توسط مکانیک انجام شود.
✔ استفاده از روغن مناسب و استاندارد، می‌تواند طول عمر کاسه نمدها را افزایش دهد.
۵. تعویض یا تعمیر کارتل روغن در صورت ترک‌خوردگی یا سوراخ شدن
کارتل روغن مخزنی است که روغن موتور را در خود نگه می‌دارد. اگر این قطعه دچار ترک‌خوردگی یا سوراخ شدن شود، روغن با سرعت زیادی از موتور خارج خواهد شد.
راهکار رفع نشتی کارتل روغن
✔ اگر ترک‌خوردگی جزئی باشد، می‌توان از چسب‌های مخصوص آب‌بندی برای ترمیم آن استفاده کرد.
✔ در صورت سوراخ شدن یا شکستگی، تعویض کارتل روغن تنها راه‌حل است.
نکات مهم:
✔ برای جلوگیری از ضربه به کارتل، بهتر است از محافظ کارتل (سینی زیر موتور) استفاده کنید.
✔ در صورت مشاهده هرگونه نشتی از کارتل، بهتر است سریعاً اقدام به رفع آن کنید، زیرا این بخش نقش کلیدی در حفظ روغن موتور دارد.
۶. بررسی و سفت کردن پیچ تخلیه روغن (پیچ کارتل)
اگر در هنگام تعویض روغن، پیچ تخلیه روغن (پیچ کارتل) به‌درستی بسته نشده باشد، ممکن است روغن از این قسمت نشت کند.
راهکار رفع نشتی پیچ تخلیه روغن
✔ مطمئن شوید که پیچ کارتل کاملاً سفت شده است، اما آن را بیش‌ازحد محکم نکنید، زیرا ممکن است رزوه‌های آن آسیب ببیند.
✔ اگر پیچ تخلیه خراب شده باشد، می‌توان از پیچ‌های جایگزین یا کیت‌های ترمیم رزوه استفاده کرد.
نکات مهم:
✔ در هنگام تعویض روغن، از واشر مناسب برای پیچ تخلیه استفاده کنید تا از نشتی جلوگیری شود.
رفع روغن‌ریزی خودرو بستگی به علت آن دارد. در بسیاری از موارد، نشتی‌های جزئی را می‌توان با بررسی و تعویض واشرها، استفاده از مکمل‌های آب‌بندی و سفت کردن پیچ‌های روغن برطرف کرد. اما اگر نشتی جدی باشد، ممکن است نیاز به تعویض قطعاتی مانند کاسه نمدها، فیلتر روغن یا حتی کارتل روغن باشد.
در هر صورت، نباید نشتی روغن را نادیده گرفت، زیرا می‌تواند منجر به کاهش سطح روغن، آسیب جدی به موتور و هزینه‌های بالای تعمیرات شود. بهتر است در صورت مشاهده هرگونه نشتی، سریعاً اقدام به شناسایی و رفع آن کنید تا از بروز مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری شود.
چه زمانی باید برای رفع روغن‌ریزی به مکانیک مراجعه کنیم؟
روغن‌ریزی خودرو می‌تواند از یک نشتی جزئی که به‌آسانی قابل‌رفع است تا یک مشکل جدی که نیاز به تعمیرات اساسی دارد، متغیر باشد. تشخیص زمان مناسب برای مراجعه به مکانیک، به میزان نشتی، محل نشتی و تأثیر آن بر عملکرد خودرو بستگی دارد. در برخی موارد، رانندگی با نشتی روغن می‌تواند خطرناک باشد و باید در اسرع وقت مشکل را برطرف کرد. در ادامه، شرایطی را بررسی می‌کنیم که در آن‌ها نشتی روغن نیاز به بررسی تخصصی و تعمیر فوری دارد.
- اگر روغن‌ریزی شدید باشد و سطح روغن در مدت کوتاهی کاهش یابد، خودرو را متوقف کرده و فوراً به مکانیک مراجعه کنید.
- اگر نشتی روغن همراه با بوی سوختگی، دود کردن موتور یا افزایش دمای آن باشد، نشتی جدی است و می‌تواند خطرناک باشد.
- اگر روغن از قسمت‌هایی مانند سرسیلندر یا کارتل نشت کند، معمولاً نیاز به تعمیرات اساسی دارد و باید توسط مکانیک بررسی شود.
- اگر چراغ هشدار روغن روی داشبورد روشن شود، فوراً خودرو را متوقف کنید، زیرا کاهش فشار روغن می‌تواند باعث خرابی موتور شود.
در هر صورت، نادیده گرفتن نشتی روغن می‌تواند باعث آسیب جدی به موتور و افزایش هزینه‌های تعمیرات شود. بنابراین، بهتر است در صورت مشاهده هرگونه نشتی غیرعادی، سریعاً به یک مرکز تعمیراتی معتبر مراجعه کنید.
جمع‌بندی
روغن‌ریزی خودرو مشکلی است که نباید نادیده گرفته شود، زیرا می‌تواند به کاهش سطح روغن، افزایش اصطکاک بین قطعات موتور و در نهایت آسیب‌های جدی منجر شود. نشتی روغن ممکن است به دلایل مختلفی مانند خرابی واشرها، فرسودگی کاسه نمدها، ترک‌خوردگی کارتل یا نصب نادرست فیلتر روغن رخ دهد. برخی از این نشتی‌ها جزئی هستند و با اقدامات ساده‌ای مانند تعویض واشر یا استفاده از مکمل‌های آب‌بندی برطرف می‌شوند، اما در موارد شدیدتر، نیاز به تعمیرات اساسی و مراجعه به مکانیک وجود دارد.
برای جلوگیری از روغن‌ریزی، بررسی منظم سطح روغن، استفاده از روغن باکیفیت، تعویض به‌موقع فیلتر روغن و واشرها و پرهیز از رانندگی در شرایطی که باعث ضربه به کارتل شود، ضروری است. درصورتی‌که نشتی روغن شدید باشد، با افت عملکرد موتور همراه شود یا چراغ هشدار روغن روی داشبورد روشن شود، باید بلافاصله خودرو را متوقف کرده و به تعمیرگاه مراجعه کنید. رسیدگی به نشتی روغن در مراحل اولیه، از هزینه‌های سنگین تعمیرات در آینده جلوگیری کرده و سلامت موتور خودرو را حفظ می‌کند.
