روغن موتور یکی از اساسی‌ترین اجزای نگهداری و عملکرد صحیح یک خودرو است که نقشی فراتر از یک مایع ساده روان‌کننده دارد. این مایع مهندسی‌شده، مسئول روانکاری، کاهش اصطکاک، خنک‌کنندگی، پاک‌کنندگی و محافظت از قطعات داخلی موتور است که همگی در کنار هم به افزایش عمر مفید موتور، کاهش هزینه‌های تعمیراتی و بهبود عملکرد کلی خودرو کمک می‌کنند.
موتور خودرو از صدها قطعه فلزی متحرک تشکیل شده که با سرعت بالا و در دماهای شدید کار می‌کنند. در غیاب روغن موتور، این قطعات به‌طور مستقیم با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند، حرارت ناشی از اصطکاک افزایش می‌یابد و در نهایت سایش، آسیب و حتی از کار افتادن کامل موتور رخ می‌دهد. روغن موتور به‌عنوان یک لایه محافظ بین این قطعات عمل کرده و مانع از سایش زودهنگام آن‌ها می‌شود.
اما چه زمانی باید روغن موتور را تعویض کرد؟ آیا فقط طی کردن مسافت خاصی کافی است، یا باید به علائم خاصی توجه کنیم؟ اگر تعویض روغن به موقع انجام نشود، چه خطراتی برای موتور به وجود می‌آید؟
در این مقاله، به زمان‌بندی مناسب برای تعویض روغن موتور، علائم هشداردهنده و خطرات تعویض دیرهنگام می‌پردازیم. همچنین بررسی خواهیم کرد که آیا تعویض روغن را می‌توان در خانه انجام داد یا بهتر است آن را به مراکز تخصصی بسپاریم؟
چگونه روغن موتور از آسیب به خودرو جلوگیری می‌کند؟
روانکاری و کاهش اصطکاک
روغن موتور با ایجاد یک فیلم نازک روی قطعات متحرک موتور، اصطکاک بین آن‌ها را کاهش می‌دهد و مانع از فرسودگی سریع می‌شود. بدون این خاصیت، قطعات موتور با سرعت بیشتری دچار خوردگی و خرابی می‌شوند.
کنترل دما و خنک‌کنندگی موتور
در حین عملکرد، موتور مقدار زیادی گرما تولید می‌کند. اگر این گرما به درستی مدیریت نشود، قطعات داخلی موتور بیش از حد گرم شده و ممکن است دچار تغییر شکل، ترک‌خوردگی یا حتی ذوب شدن شوند. روغن موتور این گرمای اضافی را جذب کرده و به خارج از سیستم منتقل می‌کند.
تمیز نگه داشتن قطعات داخلی موتور
در طول احتراق سوخت، مواد زائدی مانند دوده و رسوبات کربنی در موتور ایجاد می‌شود. روغن موتور این آلودگی‌ها را جذب و به فیلتر روغن منتقل می‌کند، جایی که این ناخالصی‌ها از چرخه روغن جدا می‌شوند.
محافظت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی
برخی از قطعات داخلی موتور در معرض رطوبت و ترکیبات اسیدی ناشی از احتراق قرار دارند. روغن موتور حاوی افزودنی‌های ضدزنگ است که از ایجاد خوردگی و آسیب‌های ناشی از زنگ‌زدگی جلوگیری می‌کند.
کاهش مصرف سوخت و بهینه‌سازی عملکرد خودرو
روغن موتور با کاهش اصطکاک بین قطعات و تسهیل حرکت آن‌ها، موجب افزایش راندمان موتور و کاهش مصرف سوخت می‌شود. در صورتی که از روغن مناسب و باکیفیت استفاده شود، خودرو با کمترین میزان اتلاف انرژی کار خواهد کرد.
تضمین عملکرد بهینه خودرو با تعویض منظم روغن موتور
با گذشت زمان، روغن موتور به دلیل قرار گرفتن در معرض گرما، آلودگی‌ها و اکسیداسیون، کیفیت خود را از دست می‌دهد و دیگر نمی‌تواند وظایف خود را به‌درستی انجام دهد. در نتیجه، موتور خودرو در معرض افزایش استهلاک، کاهش قدرت، افزایش مصرف سوخت و حتی آسیب‌های جدی قرار می‌گیرد.
تعویض منظم روغن موتور تضمین می‌کند که خودرو شما در بهترین شرایط کار کند و از آسیب‌های احتمالی در امان باشد. رعایت این نکته ساده اما بسیار مهم، نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیرات سنگین در آینده می‌شود، بلکه عمر مفید موتور را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
تعویض دیرهنگام روغن موتور چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
اگر روغن موتور به‌موقع تعویض نشود، مشکلات جدی‌ای برای موتور خودرو رخ خواهد داد:
افزایش اصطکاک و سایش قطعات داخلی موتور
افت شدید عملکرد موتور و افزایش مصرف سوخت
ایجاد رسوبات و لجن که مسیرهای روغن‌رسانی را مسدود می‌کنند
افزایش دمای موتور و خطر جوش آوردن خودرو
احتمال آسیب به پیستون‌ها، میل‌لنگ و یاتاقان‌ها
در موارد شدید، امکان قفل شدن موتور و نیاز به تعمیرات اساسی و پرهزینه
بسیاری از رانندگان تصور می‌کنند که روغن موتور همیشه درون موتور باقی می‌ماند و نیازی به تعویض ندارد، درحالی‌که روغن موتور به‌مرورزمان خواص خود را از دست می‌دهد و باید با روغن تازه جایگزین شود.
چه زمانی باید روغن موتور را تعویض کنیم؟
۱. بر اساس مسافت طی‌شده
به‌طورکلی، زمان تعویض روغن موتور به نوع روغن و مدل خودرو بستگی دارد:
روغن موتور معدنی (Mineral): هر ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر
روغن موتور نیمه سنتتیک (Semi-Synthetic): هر ۷,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ کیلومتر
روغن موتور تمام سنتتیک (Full Synthetic): هر ۸,۰۰۰ تا ۱۲,۰۰۰ کیلومتر
۲. بر اساس زمان (حتی اگر خودرو کم کار کند)
اگر از خودرو کمتر استفاده می‌کنید، ممکن است کیلومتر تعیین‌شده را طی نکنید، اما همچنان باید روغن موتور را تعویض کنید.
روغن موتور معمولاً بعد از ۶ تا ۱۲ ماه خاصیت خود را از دست می‌دهد، حتی اگر خودرو زیاد حرکت نکرده باشد.
۳. بسته به شرایط رانندگی و محیطی
رانندگی در ترافیک شهری و ایستادن زیاد در حالت درجا
رانندگی در هوای بسیار گرم یا بسیار سرد
کشیدن بارهای سنگین با خودرو یا رانندگی در جاده‌های ناهموار
استفاده از سوخت‌های بی‌کیفیت که باعث آلودگی بیشتر روغن می‌شوند
این شرایط می‌توانند میزان کارکرد مفید روغن را کاهش دهند و باعث شوند که نیاز به تعویض روغن زودتر از حد معمول باشد.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهند زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده است
علاوه بر مسافت طی‌شده و شرایط رانندگی، برخی علائم ظاهری و عملکردی نشان می‌دهند که باید فوراً روغن موتور خودرو را تعویض کنی. این نشانه‌ها معمولاً در اثر کاهش کیفیت روغن، تجمع آلودگی‌ها، افزایش دما و از بین رفتن خاصیت روانکاری آن ظاهر می‌شوند. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شوند، ممکن است قطعات داخلی موتور دچار ساییدگی زودرس، افزایش دما و حتی خرابی جدی شوند. بنابراین، حتی اگر مسافت توصیه‌شده برای تعویض روغن را طی نکرده باشید، توجه به این نشانه‌ها و انجام تعویض روغن در زمان مناسب، از هزینه‌های سنگین تعمیرات موتور جلوگیری خواهد کرد
- تغییر رنگ روغن موتور: اگر روغن موتور کاملاً سیاه و غلیظ شده است، زمان تعویض آن رسیده است.
- کاهش سطح روغن موتور: بررسی سطح روغن با گیج روغن نشان می‌دهد که مقدار روغن کاهش‌یافته است.
- بوی سوختگی روغن: اگر در کابین خودرو بوی روغن سوخته احساس می‌کنید، احتمال دارد که روغن موتور کیفیت خود را از دست داده یا دچار نشتی شده باشد.
- صدای نامعمول موتور: اگر موتور نویز و صدای تق‌تق بیشتری تولید می‌کند، ممکن است به علت کاهش عملکرد روغن موتور باشد.
- افزایش مصرف سوخت: اگر مصرف سوخت خودرو به‌طور ناگهانی افزایش‌یافته است، ممکن است روغن موتور دیگر وظایف خود را به‌درستی انجام ندهد.
تعویض روغن خودرو در خانه
آیا می‌توان روغن موتور را در خانه تعویض کرد؟
بله، اما اگر مهارت و ابزار لازم را ندارید، بهتر است این کار را انجام ندهید.
مزایای تعویض روغن در خانه:
صرفه‌جویی در هزینه‌های کارگری
یادگیری مهارت فنی جدید
کنترل کیفیت روغن استفاده‌شده
معایب تعویض روغن خودرو در خانه:
امکان نشتی روغن در صورت سفت نکردن پیچ کارتل به‌درستی
احتمال آلودگی محیط زیست به دلیل عدم دفع صحیح روغن کهنه
نیاز به داشتن ابزار مناسب و فضای کافی برای کار
ابزار و وسایل موردنیاز برای تعویض روغن موتور
قبل از شروع فرآیند تعویض روغن، باید وسایل موردنیاز را آماده کنید. این ابزارها عبارت‌اند از:
- آچار مخصوص پیچ تخلیه روغن (آچار کارتل)
- ظرف مخصوص جمع‌آوری روغن کهنه
- دستکش ضد روغن و لباس کار
- روغن موتور مناسب خودرو (با توجه به نوع خودرو، مدل و استاندارد API)
- فیلتر روغن جدید
- قیف برای ریختن روغن موتور جدید
- دستمال و پارچه تمیز برای پاک کردن روغن ریخته‌شده
آموزش گام‌به‌گام تعویض روغن موتور در خانه
مرحله ۱: آماده‌سازی خودرو و ابزارها
- خودرو را روی یک سطح صاف و محکم پارک کنید.
- موتور را به مدت ۵ دقیقه روشن کنید تا روغن موتور کمی گرم شود و روان‌تر تخلیه شود.
- موتور را خاموش کنید و اجازه دهید حداقل ۱۰ دقیقه خنک شود.
- ترمز دستی را بکشید و اگر خودرو دنده‌ای است، آن را در دنده یک قرار دهید.
مرحله ۲: تخلیه روغن موتور قدیمی
- ظرف جمع‌آوری روغن را زیر پیچ تخلیه (کارتل روغن) قرار دهید.
- با استفاده از آچار مخصوص، پیچ تخلیه روغن را باز کنید.
- اجازه دهید تمامی روغن کهنه از موتور خارج شود. این کار معمولاً بین ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
- پس از تخلیه کامل، پیچ را تمیز کرده و دوباره در جای خود ببندید.
مرحله ۳: تعویض فیلتر روغن
- با استفاده از آچار مخصوص، فیلتر روغن قدیمی را باز کنید.
- محل اتصال فیلتر روغن را با یک دستمال تمیز کنید.
- قبل از نصب کمی روغن تازه به لاستیک دور فیلتر جدید بمالید تا در جای خود بهتر آب‌بندی شود.
- فیلتر جدید را در جای خود ببندید اما بیش از حد سفت نکنید.
مرحله ۴: اضافه کردن روغن موتور جدید
- درپوش روغن موتور را باز کنید.
- روغن جدید را مطابق با میزان توصیه‌شده توسط کارخانه سازنده، اضافه کنید.
- معمولاً میزان روغن موردنیاز بین ۳.۵ تا ۵ لیتر بسته به نوع خودرو است.
- درپوش روغن را ببندید و موتور را به مدت ۲ دقیقه روشن کنید تا روغن جدید به تمام بخش‌های موتور برسد.
مرحله ۵: بررسی نهایی و تست خودرو
- پس از چند دقیقه، گیج روغن را بررسی کنید و مطمئن شوید که سطح روغن در محدوده مناسب است.
- زیر خودرو را برای اطمینان از عدم نشتی روغن بررسی کنید.
- موتور را خاموش کنید و چند دقیقه صبر کنید، سپس سطح روغن را مجدداً چک کنید.
تعویض روغن موتور در تعمیرگاه یا در خانه؟ کدام بهتر است؟
- اگر تجهیزات مناسب دارید و به کارهای فنی علاقه‌مند هستید، تعویض روغن در خانه می‌تواند هزینه‌های شما را کاهش دهد.
- اما اگر مهارت کافی ندارید، بهتر است به تعمیرگاه مراجعه کنید تا از درست انجام شدن فرآیند و عدم نشتی روغن اطمینان حاصل کنید.
- در تعمیرگاه‌ها، علاوه بر تعویض روغن، ممکن است فیلتر هوا و فیلتر بنزین نیز بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.
چرا تعویض روغن موتور در اتوسرویس‌های تخصصی بهتر است؟
استفاده از تجهیزات استاندارد: در مراکز اتوسرویس، فرآیند تخلیه و جایگزینی روغن با دقت و سرعت بیشتری انجام می‌شود.
بررسی کامل خودرو: مکانیک‌های متخصص در حین تعویض روغن، سطح سایر مایعات و فیلترها را نیز بررسی می‌کنند.
تضمین کیفیت روغن و فیلتر استفاده‌شده: در مراکز معتبر، شما می‌توانید مطمئن باشید که روغن موتور اصل و مناسب برای خودروی شما استفاده می‌شود.
توصیه نهایی: اگر دانش و مهارت کافی ندارید، بهتر است به مراکز معتبر تعویض روغن مراجعه کنید تا از صحت انجام کار و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی اطمینان حاصل کنید.
نتیجه‌گیری
تعویض منظم روغن موتور یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که هر راننده باید برای حفظ سلامت خودرو انجام دهد. روغن موتور وظیفه روانکاری، کاهش اصطکاک، خنک‌کاری و تمیز نگه داشتن قطعات داخلی موتور را بر عهده دارد. با شناخت علائم و نشانه‌های زمان تعویض روغن، می‌توانید از بروز مشکلات جدی در موتور خودرو جلوگیری کنید. اگر روغن موتور به موقع تعویض نشود، به مرور زمان کیفیت خود را از دست داده و باعث افزایش مصرف سوخت، کاهش راندمان موتور، ایجاد رسوبات و حتی آسیب‌های جدی به قطعات داخلی می‌شود.
زمان مناسب برای تعویض روغن موتور بستگی به نوع روغن، مدل خودرو و شرایط رانندگی دارد، اما به طور کلی روغن‌های معدنی هر ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر، نیمه سنتتیک هر ۷,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ کیلومتر و تمام سنتتیک هر ۸,۰۰۰ تا ۱۲,۰۰۰ کیلومتر نیاز به تعویض دارند. علاوه بر مسافت، علائمی مانند تیره شدن روغن، کاهش سطح آن، افزایش صدای موتور و افت عملکرد خودرو نشان می‌دهند که باید روغن موتور تعویض شود.
اگرچه می‌توان روغن موتور را در خانه تعویض کرد، اما این کار نیاز به ابزار مناسب و رعایت نکات فنی دارد. برای کاهش ریسک نشتی، استفاده از روغن تقلبی یا ایجاد مشکلات فنی، بهتر است تعویض روغن را به مراکز تخصصی بسپارید. این مراکز با استفاده از تجهیزات استاندارد، کیفیت روغن و فیلتر را تضمین کرده و بررسی‌های تکمیلی روی خودرو انجام می‌دهند تا از سلامت موتور اطمینان حاصل شود. تبریز اتوسرویس به عنوان مرجع تخصصی فروش انواع روغن موتور و دارا بودن تیم متخصص تعویض روغن خودرو، بهترین اتوسرویس برای تعویض روغن خودرو می باشد. جهت خرید انواع روغن موتور از برندهای مطرح خارجی و داخلی می توانید به فروشگاه تبریز اتوسرویس سر بزنید.
